Chwyt Heimlicha – co to jest i jak poprawnie go wykonać?

Co to jest chwyt Heimlicha?

Chwyt Heimlicha (zwany również rękoczynem Heimlicha lub manewrem Heimlicha) to jedna z podstawowych technik pierwszej pomocy stosowana w przypadku zadławienia. Jego celem jest usunięcie ciała obcego blokującego drogi oddechowe poprzez gwałtowne zwiększenie ciśnienia w jamie brzusznej. Ten manewr ratunkowy może uratować życie w krytycznej sytuacji. Nazwa „chwyt Heimlicha” (inaczej rękoczyn Heimlicha, manewr Heimlicha) pochodzi od nazwiska Henry’ego Heimlicha, amerykańskiego lekarza, który opracował tę technikę w 1974 roku. Zauważył on, że nagły ucisk przepony może skutecznie wypchnąć ciało obce blokujące drogi oddechowe. Jego metoda szybko zyskała uznanie na całym świecie i stała się standardowym elementem pierwszej pomocy. Chwyt Heimlicha bardzo często nazywany jest poprostu uciskami nadbrzusza, aby łatwiej było zapamiętać ten manewr ratunkowy.

Kiedy należy wykonać rękoczyn Heimlicha?

Zabieg Heimlicha jest niezbędny w sytuacjach nagłego zadławienia, gdy drogi oddechowe są całkowicie zablokowane. Kiedy stosować chwyt Heimlicha? Każda sekunda ma znaczenie – jeśli zauważysz, że ktoś nie jest w stanie oddychać, natychmiast przystąp do działania. Zadławienie to stan nagły, który może doprowadzić do uduszenia w ciągu kilku minut, dlatego znajomość tej techniki jest niezwykle ważna. Manewr Heimlicha jest zalecany, gdy osoba:

• nie może mówić, kaszleć ani oddychać,
• trzyma się za gardło (charakterystyczny gest dławiącej się osoby),
• ma sine usta i traci przytomność,
• ślini się i nie jest w stanie wołać o pomoc,

Jeśli poszkodowany może jeszcze kaszleć, należy go do tego zachęcić – kaszel to najbardziej naturalny sposób pozbycia się ciała obcego. Dopóki poszkodowany kaszle efektywnie, czyli:

• w pełni reaguje,
• głośno kaszle,
• nabiera powietrza przed kaszlem,
• mówi pojedyncze słowa,

nie są potrzebne żadne rękoczyny. Jednak w przypadku całkowitego zablokowania dróg oddechowych, nie ma czasu do stracenia – konieczne jest natychmiastowe działanie. Nie wolno lekceważyć objawów zadławienia. Brak dostępu tlenu do płuc może w krótkim czasie doprowadzić do utraty przytomności. Twoja szybka reakcja może uratować komuś życie. Aktualne wytyczne (np. Europejskiej Rady Resuscytacji, AHA) sugerują najpierw uderzenia w plecy, a dopiero potem chwyt Heimlicha ( a właściwie uciski nadbrzusza) W 2005 roku Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne (AHA) przestało używać terminu „chwyt Heimlicha” w swoich oficjalnych wytycznych na rzecz określenia „ucisk nadbrzusza”. Stało się tak m.in. z powodu kontrowersji wokół samego Heimlicha, który forsował swoją metodę jako jedyną skuteczną, ale teraz uważa się, że uderzenia w plecy mogą być równie efektywne, zwłaszcza na początkowym etapie zadławienia. 

Ćwiczenie manewru Heimlicha na naszych kursach z wykorzystaniem specjalnych kamizelek do zadławień.

Jak poprawnie wykonać chwyt Heimlicha?

Choć technika wykonywania chwytu Heimlicha ta może wydawać się prosta: zwiniętą pięść należy objąć drugą dłonią i wykonać pchnięcie do środka i ku górze, jej poprawne wykonanie wymaga znajomości właściwych kroków, aby nie zaszkodzić poszkodowanemu. Jak prawidłowo wykonać manewr Heimlicha, a tym samym spowodować zwiększenie ciśnienia w klatce piersiowej, by ciało obce zostało „wypchnięte” z tchawicy? Jeżeli udzielasz pierwszej pomocy osobie dorosłej lub starszemu dziecku: 

1. Stań za poszkodowanym i obejmij go rękami na wysokości talii. Najlepiej, aby Twoje stopy były stabilnie ustawione, co zapewni ci odpowiednią siłę i kontrolę nad manewrem.
2. Jedną dłoń zaciśnij w pięść i umieść ją nad pępkiem, poniżej mostka, czyli mniej więcej na wysokości pasa. Zwróć uwagę na to, by przyłożyć pięść w odpowiednim miejscu.
3. Drugą ręką obejmij pięść i wykonaj szybkie, mocne pociągnięcia do środka i ku górze, pochylając poszkodowanego do przodu. Ruch ten powinien być stanowczy, ale kontrolowany tak, aby skutecznie wypchnąć ciało obce bez ryzyka uszkodzenia trzewi jamy brzusznej i narządów wewnętrznych. Doprowadzasz do sprężenia powietrza znajdującego się w drogach oddechowych, co umożliwia wypchnięcie ciała obcego na zewnątrz.
4. Jeśli pierwsza próba nie pomoże, zabieg Heimlicha możesz powtórzyć jeszcze cztery razy. Po tym czasie, jeśli ciało obce nadal znajduje się w tchawicy, powinieneś uderzyć pochyloną osobę pięć razy pomiędzy łopatkami. Gdy doszło do utraty przytomności przez poszkodowanego, natychmiast wezwij służby medyczne, dzwoniąc pod numer 112 lub 999 i rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO).

Zobacz, jak wykonać manewr Heimlicha: Zadławienie u osoby dorosłej???? #zadławienie – YouTube

Chwyt Heimlicha u dzieci i niemowląt

U dzieci powyżej 1. roku życia nacisk na przeponę wykonuje się jedną ręką, złożoną w pięść, a drugą otwartą dłonią przytrzymuje się plecy. Rękoczynu Heimlicha nie należy wykonywać u dzieci poniżej 1. roku życia. U niemowląt procedura udzielania pierwszej pomocy przy zadławieniu u niemowlaka wygląda następująco:

1. Ułóż dziecko na swoim przedramieniu, twarzą w dół, podpierając jego głowę. Ważne, aby głowa była nieco niżej niż reszta ciała, co ułatwi usunięcie ciała obcego, przytrzymaj głowę dziecka, aby drogi oddechowe były drożne co ułatwi manewr ratunkowy.
2. Wykonaj do 5 energicznych uderzeń między łopatkami, używając podstawy dłoni. Ruch powinien być zdecydowany, uderzamy, nie poklepujemy.
3. Jeśli to nie pomoże, obróć dziecko na plecy i wykonaj do 5 uciśnięć klatki piersiowej (dwoma palcami na mostku). Uciśnięcia powinny być precyzyjne i dostosowane do rozmiaru dziecka.
4. Powtarzaj cykl do momentu udrożnienia dróg oddechowych lub utraty przytomności przez dziecko. W razie potrzeby rozpocznij resuscytację (RKO) i wezwij pomoc.

Co robić, jeśli poszkodowany straci przytomność?

Jeżeli osoba dławiąca się straci przytomność:

1. Delikatnie ułóż ją na plecach na twardej powierzchni.
2. Wezwij pogotowie ratunkowe (112 lub 999).
3. Sprawdź, czy w ustach poszkodowanego nie ma ciała obcego, jeśli je widzisz usuń je jak najszybciej.
4. Rozpocznij RKO (resuscytację krążeniowo-oddechową) – wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 oddechy ratownicze (możesz rozpocząć RKO u osoby zadławionej zaczynając od 5 oddechów ratunkowych). Jeśli jest taka możliwość, skorzystaj z AED.
5. Nawet jeśli uda się przywrócić oddychanie, osoba powinna zostać przebadana przez specjalistów.

Przeciwwskazania i sytuacje szczególne

U niemowląt poniżej 1. roku życia – zamiast tego zabiegu stosujemy uderzenia w plecy i uciski klatki piersiowej, ponieważ klasyczny chwyt Heimlicha może być dla nich niebezpieczny. U kobiet w ciąży i osób otyłych zamiast ucisku brzucha stosujemy uciśnięcia klatki piersiowej.

Zadławiłeś się i nie ma w pobliżu nikogo, kto mógłby Ci pomóc? Otwórz drzwi i zapukaj do sąsiadów wyjdź na ulicę, aby ktoś mógł tobie pomoc lub przynajmniej wezwał służby ratunkowe. Potem możesz wykonać manewr ratunkowy na sobie. W tym celu przyłóż swoją pięść w miejsce nad pępkiem, obejmij ją drugą dłonią i oprzyj się o oparcie krzesła lub innej twardej, stabilnej powierzchni. Wykonaj energiczne pchnięcie do środka i ku górze. Zabieg Heimlicha był stosowany nawet u zwierząt! Znane są przypadki, w których właściciele uratowali swoje psy, stosując tę metodę w przypadku zadławienia u pupila.

Znaczenie pierwszej pomocy i szkolenia z chwytu Heimlicha

Chwyt Heimlicha to niezwykle skuteczna technika ratowania życia w przypadku zadławienia.  Szybkie rozpoznanie sytuacji i odpowiednia reakcja mogą zapobiec tragedii. Pamiętaj, że każdy powinien znać zasady pierwszej pomocy. Nigdy nie wiadomo, kiedy mogą się przydać! Rękoczyn Heimlicha może uratować życie, jeśli zostanie wykonany poprawnie, dlatego warto regularnie odświeżać swoją wiedzę i ćwiczyć tę technikę, aby w razie potrzeby działać bez wahania. Sprawdź nasz pomocy kurs pierwszej pomocy z certyfikatem online lub zapisz się na stacjonarny kurs pierwszej pomocy.