Nagły spadek cukru – objawy, przyczyny i pierwsza pomoc

Wyobraź sobie, że nagle zaczyna Cię oblewać zimny pot, Twoje ręce drżą, a myśli się plączą, jakby ktoś nagle wyciągnął wtyczkę z Twojego mózgu. To może być hipoglikemia, czyli stan, w którym poziom cukru we krwi drastycznie spada, powodując duże zamieszanie w organizmie. Dla jednych to tylko chwilowa słabość, dla innych sytuacja zagrażająca życiu, zwłaszcza jeśli cierpią na cukrzycę. Sprawdź, jak udzielić sobie lub komuś pierwszej pomocy przy objawach hipoglikemii.

Czym jest nagły spadek cukru (hipoglikemia)

Definicja hipoglikemii

Hipoglikemia to stan, w którym poziom glukozy we krwi spada poniżej normy, prowadząc do szeregu nieprzyjemnych, a czasem groźnych objawów. Hipoglikemię rozpoznaje się, gdy poziom glukozy we krwi spada poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l). Warto jednak zaznaczyć, że objawy mogą pojawić się już przy wyższych wartościach, zwłaszcza u osób na stałej insulinoterapii. Dla cukrzyków hipoglikemia może być stanem zagrażającym życiu.

Prawidłowy poziom cukru we krwi

Kiedy poziom cukru we krwi jest prawidłowy, masz energię do działania, myślisz szybko i jasno. Normalnie stężenie glukozy we krwi powinno mieścić się w zakresie od 70 do 99 mg/dl na czczo. Po posiłku wartości mogą wzrosnąć do 140 mg/dl, co jest zupełnie naturalne. Problem zaczyna się, gdy pojawia się niedocukrzenie, poziom glukozy we krwi spada poniżej dolnej granicy, a organizm zaczyna wysyłać sygnały alarmowe. Twój organizm jest jak samochód – glukoza to paliwo, które napędza wszystkie procesy życiowe. Gdy zaczyna  brakować paliwa w baku, silnik szarpie, kontrolki migają ostrzegawczo, a w końcu auto staje. W organizmie dzieje się podobnie – gdy cukier spada poniżej pewnego progu, mózg i inne narządy zaczynają odczuwać brak energii, co prowadzi do osłabienia, zawrotów głowy, a w skrajnych przypadkach nawet utraty przytomności. 

Różnice między hipoglikemią a hiperglikemią

Jeśli hipoglikemia to nagły spadek cukru, to hiperglikemia jest jej przeciwieństwem – poziom glukozy w krwi przekracza normę, powodując uczucie osłabienia, pragnienie i senność. Cukrzycy dobrze znają ten stan, bo świadczy on o nieprawidłowym wyrównaniu cukru. W przeciwieństwie do hipoglikemii, która wymaga natychmiastowej interwencji, hiperglikemia rozwija się stopniowo. W obu przypadkach jednak nie ma miejsca na bagatelizowanie objawów.

Objawy nagłego spadku cukru

Objawy fizyczne

Na początku możesz czuć się lekko zmęczony, jak po nieprzespanej nocy. Ale to dopiero początek. Po chwili pojawia się zimny pot, ręce zaczynają się trząść, serce przyspiesza, jakbyś właśnie przebiegł maraton. Niektórzy nagle robią się głodni, a inni mają wrażenie, że zaraz zemdleją. Organizm desperacko domaga się cukru, a każda minuta zwłoki może pogorszyć sytuację. Objawy fizyczne to: 

• zimny pot,
• drżenie rąk, 
• kołatanie serca, 
• nagłe uczucie głodu, 
• zawroty głowy,
• osłabienie.

Objawy neurologiczne i psychiczne

Gdy cukru ubywa, mózg zaczyna wariować. Czujesz się zdezorientowany, masz problem ze skupieniem się na czymkolwiek. Nagle nawet najprostsze zdania wydają się skomplikowane, a proste czynności stają się wyzwaniem. Niektórzy wpadają w panikę, inni stają się agresywni. W skrajnych przypadkach mogą pojawić się drgawki, zaburzenia widzenia, a nawet omdlenia. Objawy neurologiczne hipoglikemii to: 

• problemy z koncentracją, 
• splątana mowa, 
• drażliwość,
• lęk, 
• dezorientacja, 
• zaburzenia widzenia, 
• w skrajnych przypadkach drgawki, utrata przytomności.

Przyczyny nagłego spadku cukru

Możesz się zastanawiać, skąd ten nagły spadek cukru, skoro wczoraj było wszystko w porządku? Przyczyn może być wiele. Dziecko po treningu, które zjadło wcześniej tylko jabłko zamiast obiadu i nagle osuwa się na ławce – być może przyczyną jest właśnie pominięty posiłek w połączeniu z intensywnym wysiłkiem fizycznym. Każdy organizm reaguje inaczej, dlatego warto znać swoje ciało i reagować zawczasu. Hipoglikemia reaktywna pojawia się zwykle kilka godzin po posiłku, częściej u osób bez cukrzycy. Może być związana z nadwrażliwością na insulinę, dietą wysokowęglowodanową lub np. stanami po operacjach żołądka. U osób z nadwrażliwością na insulinę po posiłku bogatym w cukry proste lub skrobię dochodzi do gwałtownego wyrzutu insuliny, który obniża poziom glukozy zbyt mocno, powodując hipoglikemię kilka godzin później. Hipoglikemia cukrzycowa to efekt działania leków przeciwcukrzycowych (najczęściej insuliny lub pochodnych sulfonylomocznika) i stanowi poważniejsze zagrożenie. Podsumowując, przyczyny nagłego spadku cukru to:

• pominięcie posiłku, 
• nadmierny wysiłek fizyczny bez odpowiedniego uzupełnienia kalorii, 
• zbyt duża dawka insuliny lub leków hipoglikemizujących, 
• spożycie alkoholu na pusty żołądek, 
• zaburzenia hormonalne (np. niewydolność nadnerczy).

Grupy ryzyka

Są osoby, które szczególnie muszą uważać na poziom cukru. Cukrzycy to oczywiście pierwsza grupa, ale zagrożeni są też sportowcy, osoby starsze i ci, którzy nadużywają alkoholu. Każdy, kto stosuje restrykcyjne diety, również powinien mieć się na baczności. Kobiety w ciąży i osoby z zaburzeniami hormonalnymi także są bardziej narażone na nagłe spadki cukru.

Pierwsza pomoc przy hipoglikemii

Rozpoznawanie hipoglikemii

Nie zawsze masz pod ręką glukometr, ale ciało samo daje Ci sygnały ostrzegawcze. Jeśli czujesz się nagle słabo, masz drżenie rąk, zawroty głowy i nie możesz się skupić, działaj natychmiast! To może być nagły spadek cukru. Jeśli osoba obok Ciebie zaczyna mówić nieskładnie, zachowuje się irracjonalnie albo wygląda na oszołomioną, również warto zareagować.

Osoby z hipoglikemią (czyli zbyt niskim poziomem glukozy we krwi) mogą być błędnie uznane za osoby pod wpływem alkoholu. Dzieje się tak, ponieważ objawy obu tych stanów mogą być bardzo podobne. Oto dlaczego:

Podobieństwa objawów hipoglikemii i upojenia alkoholowego:

Dlaczego to ważne?

Błędne rozpoznanie hipoglikemii jako upojenia alkoholowego może być niebezpieczne, bo osoba z hipoglikemią wymaga pilnej pomocy medycznej – glukoza to jedyne źródło energii dla mózgu i jej brak może prowadzić do utraty przytomności, drgawek, a nawet śmierci.

Jeśli spotykasz kogoś, kto wygląda jak pijany, ale „coś nie gra” – warto sprawdzić, czy nie jest cukrzykiem i czy nie ma przy sobie np. glukometru, opaski medycznej lub ampułek z glukozą.

Postępowanie krok po kroku

Nie ma co zwlekać. Pierwszą rzeczą, którą powinieneś zrobić, to dostarczenie cukru. Wypij szklankę soku, zjedz kilka kostek czekolady lub sięgnij po glukozę w tabletkach. Po kwadransie sprawdź, czy objawy ustąpiły. Jeśli nadal czujesz się słabo, powtórz proces. Jeśli jesteś w towarzystwie, poinformuj bliskich o sytuacji – w razie pogorszenia się stanu zdrowia mogą wezwać pomoc. 

Jeśli osoba z objawami hipoglikemii jest przytomna i może połykać, podaj jej 15 gramów szybko przyswajalnych węglowodanów, np.:

• 150 ml soku owocowego,
• 3–4 tabletki glukozy (każda po 4 g), 
• albo 1 łyżkę miodu lub cukru.

Po 15 minutach należy ponownie sprawdzić stan osoby. Jeśli objawy nie ustępują – powtórzyć dawkę. Jeżeli poprawa nie nastąpi po 2 cyklach – wezwać pomoc medyczną. Jeżeli poszkodowany ma przy sobie glukometr i jest w stanie zmierzyć sobie glikemię oraz podać sobie insulinę, pomóż mu w tym.

Co robić przy utracie przytomności?

Jeśli osoba traci przytomność, sprawa robi się poważna. Nie podawaj jej nic do ust, bo może się zadławić! Sprawdź oddech. Jeżeli czujesz, słyszysz i widzisz, że poszkodowany oddycha ułóż go w pozycji bezpiecznej i natychmiast wezwij pogotowie ratunkowe. Jeśli poszkodowany ma przy sobie glukagon, możesz go podać zgodnie z instrukcją. To lek stosowany w ciężkiej hipoglikemii (np. utrata przytomnościi), który można podać domięśniowo lub podskórnie. Każda sekunda ma znaczenie, więc nie zwlekaj z działaniem. Zapewnij poszkodowanemu komfort cieplny aż do przyjazdu zespołu ratownictwa medycznego. W sytuacji, kiedy poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha,  rozpocznij resuscytacje. oraz wezwij pogotowie ratunkowe. 

Najczęstsze błędy podczas udzielania pierwszej pomocy

Wiele osób popełnia błędy, podając nieprzytomnemu wodę czy jedzenie – grozi to zadławieniem. Inni zwlekają z reakcją, myśląc, że problem minie sam. Nagły spadek cukru musi zostać uzupełniony słodkim płynem lun pokarmem, ponieważ stanowi zagrożenie i często kończy się utratą przytomności. Każda minuta się liczy, dlatego trzeba działać natychmiast. Zdarza się też, że osoby świadome swojego stanu odmawiają pomocy, myśląc, że zaraz im przejdzie – to także błąd, który może prowadzić do groźnych konsekwencji.

Kiedy wezwać pogotowie ratunkowe?

Jeśli osoba jest nieprzytomna, jej stan się pogarsza lub pojawiają się drgawki, natychmiast dzwoń po pomoc. Jeśli mimo podania cukru objawy nie ustępują lub wręcz się nasilają, również nie zwlekaj. Pogotowie należy wezwać także w przypadku osób, które po raz pierwszy doświadczają silnej hipoglikemii – ich organizm może zareagować w nieprzewidywalny sposób.

Co mówi prawo? Czy można komuś pomóc?

W sytuacji zagrożenia życia – a takim bez wątpienia jest nagły spadek cukru – masz obowiązek udzielenia pierwszej pomocy. Nie musisz być lekarzem, by zareagować, kiedy widzisz osobę z objawami niedocukrzenia. Jeśli poszkodowany jest przytomny, możesz bez obaw podać mu glukozę, sok lub słodką przekąskę. Stan wyższej konieczności (art. 26 Kodeksu karnego) usprawiedliwia nawet działania, które w innych warunkach wymagałyby zgody chorego – bo tu chodzi o życie. W szkole, pracy czy na ulicy – jeśli ktoś nie wie co robić przy nagłym spadku cukru, Twoja szybka reakcja może zrobić różnicę.

Profilaktyka nagłych spadków cukru

Regularne posiłki, zdrowa dieta i monitorowanie poziomu cukru to sposób na uniknięcie hipoglikemii. Dbaj o siebie i nie lekceważ sygnałów, które wysyła ci organizm! Osoby narażone na niedocukrzenie powinny zawsze mieć przy sobie:

• cukierki glukozowe lub żel energetyczny,
• informację o cukrzycy przy sobie (np. opaskę, zawieszkę),
• zestaw z glukagonem, jeśli są na insulinoterapii (nagły spadek cukru w tym przypadku bywa naprawdę gwałtowny)
• Numer telefonu ICE

Jak zapobiegać hipoglikemii na co dzień?

Najlepsza pierwsza pomoc to… profilaktyka. Wystarczy kilka prostych zasad, by nagły spadek cukru nie zaskoczył Cię znienacka.
Zaczynaj dzień od śniadania – najlepiej zawierającego węglowodany złożone i białko.
Jedz regularnie – co 3–4 godziny, bez pomijania posiłków.
Przy wysiłku – zawsze miej przy sobie coś słodkiego.
Unikaj alkoholu na pusty żołądek – to częsta przyczyna hipoglikemii nawet u osób bez cukrzycy.
Monitoruj poziom cukru i konsultuj nietypowe objawy z lekarzem. Nawet jeśli nie masz cukrzycy, hipoglikemia reaktywna może być pierwszym sygnałem zaburzeń metabolicznych.

Mity o hipoglikemii – obalamy niebezpieczne przekonania

Wokół hipoglikemii narosło wiele nieporozumień. Czas się z nimi rozprawić.
❌ „Nagły spadek cukru zdarza się tylko cukrzykom.” – Prawda jest taka, że może przytrafić się każdemu, zwłaszcza przy złej diecie, stresie czy nadmiernym wysiłku.
❌ „Jak ktoś mdleje, wystarczy dać mu wodę.” – W przypadku niedocukrzenia, woda nic nie da – potrzebny jest cukier.
❌ „Nie wolno pomagać obcym, bo można mieć problemy.” – Wręcz przeciwnie! Prawo zobowiązuje Cię do pomocy.
✅ „Nieprzytomnej osobie nie wolno nic podawać doustnie.” – To bardzo ważne i prawdziwe. W takich sytuacjach liczy się szybkie wezwanie pogotowia.

Świadomość własnego organizmu i odpowiednie nawyki to najlepsza profilaktyka, która może uchronić Cię przed poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Pamiętaj o aktualizowaniu swojej wiedzy dotyczącej pierwszej pomocy. Nasz kurs pierwszej pomocy online kursySOS pomoże Ci usystematyzować wiedzę, która może komuś uratować życie i zdrowie.