Opatrunek uciskowy – czym jest i jak go używać.
Opatrunek uciskowy służy zatamowaniu krwawienia poprzez wywieranie ucisku na ranę. W tym artykule wyjaśnię Ci, jakie są rodzaje opatrunków uciskowych, czym się różni opatrunek uciskowy od opaski uciskowej, kiedy i jak możesz je zastosować. Umiejętność udzielenia pierwszej pomocy może okazać się bardzo cenna, gdy zaistnieje konieczność opatrywania ran czy tamowania krwotoku. Przeczytaj ten krótki artykuł, by nauczyć się, jak powinno wyglądać opatrywanie krwawiącej umiarkowanie rany.
Co to jest opatrunek uciskowy?
Z pewnością termin „opatrunek uciskowy” obił Ci się o uszy. Nawet jeśli nie byłeś/-aś zmuszony sam go zastosować u poszkodowanego, wiesz zapewne, że znajduje zastosowanie w przypadku tamowania krwawień i krwotoków. Prawidłowo założony opatrunek uciskowy skutecznie hamuje krwawienie z rany. Do jego założenia wystarczy gaza jałowa oraz bandaż elastyczny, które zdecydowanie powinny znaleźć się w każdej apteczce domowej pierwszej pomocy. Opatrunek uciskowy charakteryzuje się tym, że zakładamy go w miejscu wystąpienia krwawienia, czyli bezpośrednio na ranę.
Kiedy stosować opatrunek uciskowy?
Kiedy należy założyć opatrunek uciskowy? Należy go stosować wyłącznie wtedy, gdy u poszkodowanego występuje trudny do zatamowania krwotok. Przyczyną mogą być różnego rodzaju urazy, w wyniku których doszło do przerwania ciągłości skóry i uszkodzenia naczyń krwionośnych. Najczęściej jest to uraz mechaniczny. Gdy krwawienie jest delikatne np. w wyniku skaleczenia, nie ma konieczności zakładania opatrunku uciskowego. Wystarczy zwykły opatrunek. Przy niewielkich krwawieniach i drobnych ranach zastosuj mycie wodą z mydłem i dezynfekcje preparatami z octenidyną.
Ostrożność zachowaj przy ranach bardzo rozległych oraz w których utkwiło ciało obce. Skuteczne i szybkie zatamowanie krwawienia to podstawa przy udzielaniu pierwszej pomocy. Gdy krwawienie jest nasilone, czas ma ogromne znaczenie! Krwotok to nagła i obfita utrata krwi, która zagraża zdrowiu, a czasem też życiu. Może doprowadzić do wstrząsu hipowolemicznego. Człowiek o przeciętnej masie ciała ma 5-6 litrów krwi. Jeżeli utraci ok. 20% objętości krwi, to dochodzi do wstrząsu hipowolemicznego spowodowanego zmniejszoną objętością krwi znajdującą się w naczyniach krwionośnych. Objawia się on bladą, zimną i wilgotną skórą, tachykardią, czyli szybko bijącym sercem, przyśpieszonym oddechem i zaburzeniami świadomości.
Rodzaje opatrunków uciskowych
Wyróżniamy różne rodzaje opatrunków uciskowych zakładanych bezpośrednio na ranę:
- opatrunek z bandażem – najpopularniejszy, a jednocześnie prosty do wykonania opatrunek uciskowy. Bandaż uciskowy stosowany jest na miejsce krwawienia.
- Opatrunek z elementem uciskowym – tutaj mamy np. opatrunki wojskowe typu Izraelskiego, opatrunki zawierające elementy plastikowe które uciskają na ranę! Przykłady: Israeli Bandage (Emergency Bandage): opatrunek wielofunkcyjny z wbudowaną poduszką uciskową, często stosowany w taktycznych sytuacjach ratunkowych. OLAES Modular Bandage: wyposażony w dodatkowe elementy kompresyjne, takie jak poduszki uciskowe i wkładki hemostatyczne. Emergency Trauma Dressing (ETD): elastyczny bandaż z poduszką uciskową, łatwy w aplikacji.
Powyższe opatrunki to doskonałe środki na zatamowanie krwawienia. Większość ran można z powiedzeniem zaopatrzyć stosując bandaż uciskowy, czy komercyjny indywidualny opatrunek z elementem kompresującym (dociskowym).
Opatrunek uciskowy to nie to samo co Opaska uciskowa?
Tabela przedstawia różnice pomiędzy opatrunkiem uciskowym a opaską uciskową. Opaskę stosujemy powyżej miejsca krwawienia i całkowicie blokujemy dopływ krwi do kończyny.
| Kryterium | Opaska uciskowa | Opatrunek uciskowy |
|---|---|---|
| Zastosowanie | Ciężkie krwawienie, niekontrolowane innymi metodami | Umiarkowane do ciężkie krwawienie powierzchowne i głębokie |
| Mechanizm działania | Całkowite zatrzymanie przepływu krwi w kończynie. Zaciśnięcie powyżej miejsca krwawienia (nad raną) | Nacisk bezpośrednio na ranę, wspierający krzepnięcie |
| Budowa | Pasek materiałowy/elastyczny z mechanizmem napinającym | Warstwa chłonna (np. gaza) i elastyczny bandaż |
| Ryzyko i ograniczenia | Uszkodzenie tkanek przy długotrwałym stosowaniu | Mniejsze ryzyko uszkodzenia tkanek, może być niewystarczający przy poważnych urazach tętniczych |
| Typowe użycie | Sytuacje awaryjne: urazy bojowe, poważne wypadki, amputacje | Tamowanie krwawień z powierzchownych i głębokich ran |
Porównanie: opatrunek uciskowy a opaska uciskowa
Opaska uciskowa, opaska zaciskowa medyczna) to rodzaj opatrunku uciskowego. Czym się różni od opatrunku z jałowej gazy i bandaża uciskowego? Opaska uciskowa wykonana jest z rozciągliwego, elastycznego materiału np. neoprenu. Główna różnica to jednak cel stosowania. W przypadku opatrunku uciskowego jest to ograniczenie krwawienia w danym miejscu, natomiast celem opaski uciskowej jest zatrzymanie dopływu krwi z tętnicy do całej kończyny. Opaskę uciskową stosujemy gdy opatrunek uciskowy jest nieefektywny, w wyjątkowych sytuacjach zagrażających życiu np. po amputacji czy zmiażdżeniu kończyny, rozległych obrażeniach lub podczas zabezpieczania rannych w wyniku masowego wypadku komunikacyjnego. Opaskę uciskową należy zastosować na wysokości ramienia lub kości udowej. Opaska uciskowa na udo czy ramię zakładana na maksymalnie 120 minut, po tym czasie uciskanie może doprowadzić do niedotlenienia tkanek, co grozi nawet martwicą. Z tego powodu konieczne jest odnotowanie godziny założenia opaski uciskowej. Pamiętaj ratując życie nie zdejmujemy opaski uciskowej, a jedynie zapisujemy godzinę jej założenia. Mosze stosować, opaskę uciskową na udo, podudzie, na ramię i przedramię. Opaska zaciskowa medyczna nie może być stosowana na łokieć lub kolano (unikamy zakładania na stawy).
Opaskę uciskowa (zaciskowa) stosujemy np. w przypadku amputacji zobacz jej zastosowanie na filmie:
Jak założyć opatrunek uciskowy? Pierwsza pomoc
Umiejętność doboru odpowiednich materiałów opatrunkowych to również element istotny przy udzielaniu pierwszej pomocy. Opatrunek uciskowy zakładamy poprzez nałożenie na krwawiącą ranę dużej warstwy jałowej gazy i usztywnienie jej stosując np. bandaż uciskowy (elastyczny).
- Na krwawiącą ranę połóż gazę jałową. Co ważne, przy krwotoku zatrzymanie krwawienia jest ważniejsze niż dezynfekcja, więc w przypadku konieczności szybkiego zatamowania wypływu krwi możesz użyć materiału, który masz pod ręką: ręcznika czy własnej koszulki.
- Zrolowany bandaż ułóż na opatrunku i owiń zranione miejsce tak, aby opatrunek uciskowy dobrze przylegał do rany. Nie przesadź ani w jedną, ani w drugą stronę! Opatrunek nie może być założony zbyt luźno (krwawienie będzie trwało), ale także zbyt mocno (spowoduje to brak przepływu krwi i zasinienie kończyny, jeśli to ona krwawi).
- Unieś krwawiącą kończynę ku górze i ułóż rannego w spokojnym i bezpiecznym miejscu. Zadbaj o jego komfort termiczny (świetnie sprawdza się folia NRC) i psychiczny.
- Obserwuj ranę oraz stan poszkodowanego.
- Jeśli opatrunek nasiąknie krwią, należy założyć dodatkową warstwę gazy jałowej i ponownie ją przymocować bandażem elastycznym. Może być konieczne zastosowanie opaski uciskowej oraz zawiadomienie pogotowia ratunkowego.
Przy dużym krwotoku nie zwlekaj, tylko szybko wezwij pogotowie, dzwoniąc pod numer 112 lub 999. Przy opatrywaniu krwawiących ran nie zapomnij o własnym bezpieczeństwie i załóż rękawiczki ochronne. Do opatrywania ran nie należy stosować waty czy ligniny.
Pierwsza pomoc – kursy SOS Adrian Zadorecki
Powyższe informacje nie zastąpią indywidualnej porady medycznej udzielanej przez lekarza. Opatrunek powinien być dostosowany do rodzaju rany i jej lokalizacji. Masywne krwawienie oznacza konieczność udzielenia poszkodowanemu profesjonalnej opieki medycznej. Zawsze, gdy krwawienia nie udaje się zatamować, należy skonsultować się z lekarzem. Być może konieczne będą środki na zatamowanie krwawienia. Opatrunek uciskowy i opaska uciskowa mogą nawet uratować życie. Złota godzina w ratownictwie ogranicza skutki wstrząsu, zmniejsza rozległości urazu i nieodwracalne zmiany w obrębie narządów wewnętrznych. Twoje umiejętności i wiedza są na miejscu wypadku/zdarzenia nieocenione. Sprawdź je na kursie pierwszej pomocy.
