Porażenie prądem elektrycznym: przyczyny, skutki i pierwsza pomoc

Porażenie prądem elektrycznym bywa bardzo groźne. Może wynikać z nieostrożności, a czasem z powodu wadliwych urządzeń elektrycznych. Taka niespodziewana sytuacja wymaga szybkiej reakcji. Co zrobić, gdy doszło do zatrzymania krążenia u poszkodowanego? Jak udzielić pierwszej pomocy po porażeniu prądem? Przeczytaj.

Co to jest porażenie prądem elektrycznym?

Co to porażenie prądem? To nic innego, jak reakcja fizjologiczna, która powstaje w wyniku przepływu prądu elektrycznego przez ciało. Czy tego chcemy, czy nie, przez organizmy żywe przepływa prąd. Przez nasze ciała również. Z tego powodu w przypadku porażenia prądem konieczne jest jest zapewnienie bezpieczeństwa nie tylko poszkodowanemu, ale także ratownikowi.

Przyczyny porażenia prądem elektrycznym

Do porażenia prądem dochodzi najczęściej w pracy, która jest związana z narażeniem na energię elektryczną o wysokim napięciu – powyżej 1000 V. Także w domu może wystąpić sytuacja, gdy sprzęt elektryczny zostaje uszkodzony. Domowa instalacja elektryczna opiera się na prądzie o niższym napięciu. Jest to prąd zmienny w okolicach 230 V w Europie, Australii czy Azji, 110 V w USA i Kanadzie. W przypadku dzieci ryzyko porażenia prądem jest większe ze względu na wrodzoną ciekawość małych odkrywców. Pamiętasz, jak w dzieciństwie wkładałeś różne przedmioty do gniazdka elektrycznego? No właśnie. W trakcie wichur słupy z liniami energetycznymi są czasem przewrócone i należy oddalić się jak najbardziej, Również w trakcie burzy należy zachować szczególną ostrożność, gdyż piorun to również energia elektryczna o bardzo wysokim napięciu.

Oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm człowieka

Życie bez elektryczności jest dla nas nie do pomyślenia. Nie wyobrażamy sobie naszych domów i mieszkań bez oświetlenia, radia, telewizji, pralki, komputera. Korzystamy z energii elektrycznej na każdym kroku. Dlaczego porażenie prądem zmiennym jest niebezpieczne? Prąd stały powoduje zwykle pojedynczy skurcz mięśni, który odrzuca ofiarę od jego źródła, natomiast prąd zmienny wywołuje powtarzalne skurcze mięśni.

Poszkodowany może chwycić np. kabel, przez co wydłuża czas kontaktu i nasila obrażenia. Stopień uszkodzeń ciała zależy nie tylko od rodzaju prądu, ale także od wartości napięcia, oporu ciała (wilgotności skóry), drogi przepływu przez ciało człowieka i czasu przepływu prądu. Wzrost natężenia prądu powoduje coraz bardziej bolesne doznania. Co ciekawe, kobiety są nieco bardziej wrażliwe na działanie energii elektrycznej niż mężczyźni. Już kilkunastosekundowy przepływ prądu powyżej 20 mA jest niebezpieczny dla zdrowia, a powyżej ok. 70 mA dla życia. Energia elektryczna zawsze przepływa przez miejsca o najniższym oporze, czyli w ciele będą to głównie nerwy, naczynia krwionośne oraz tkanka mięśniowa, w mniejszym stopniu skóra.

Skutki porażenia prądem

Skutki porażenia prądem mogą być pośrednie lub bezpośrednie. Oparzenia bez bezpośredniego kontaktu z prądem wynikają z dotknięcia nagrzanych elementów. Lekkie „kopnięcie” może przyczynić się do upadku z wysokości. Działanie bezpośrednie poprzez przepływ prądu elektrycznego przez ciało człowieka może wywołać wiele urazów.

Objawy porażenia prądem:

• oparzenia,
• skurcze mięśni,
• spalenie tkanek,
• utrata przytomności,
• zaburzenia pracy serca,
• zatrzymanie krążenia i/lub oddechu.

W skrajnych przypadkach dochodzi do śmierci.

Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego

Porażenie prądem zmiennym poprzez spowodowanie skurczu mięśni może uniemożliwiać samodzielne uwolnienie poszkodowanego od źródła prądu. Należy wówczas odłączyć zasilanie. Gdy instalacja działa prawidłowo, powinno zadziałać zabezpieczenie, które odetnie dopływ prądu do uszkodzonego obwodu. Konieczne jest wyłączenie prądu elektrycznego aby działać i udzielać pierwszej pomocy. Próby odciągnięcia poszkodowanego od źródła prądu są niebezpieczne!!!. Jeśli zdecydujesz się na przesunięcie kabla lub odciągnięcie poszkodowanego, użyj do tego przedmiotu z materiału, który jest izolatorem. Może to być plastikowy kij od mopa albo drewniany kij. Absolutnie nie wolno używać metalowych narzędzi. Gdy przez ciało nadal przepływa prąd z linii wysokiego napięcia, to nie należy się zbliżać do poszkodowanego, tylko powiadomić służby ratunkowe i czekać na ich przybycie.

Jak i gdzie bezpiecznie wyłączyć prąd

Udzielając pomocy osobie porażonej prądem należy wszystkim pamiętać o swoim bezpieczeństwie. Wyłączenie bezpiecznika jest pierwszym działaniem, które powinieneś wykonać. W obiektach użyteczności publicznej prąd wyłącza się wyłącznikiem głównym, który odcina jego dopływ w całym budynku. Na pewno kojarzysz przeciwpożarowe wyłączniki prądu, które występują w szkołach, urzędach i innych większych placówkach. Jeżeli nie masz pewności, że źródło prądu zostało odłączone, nie podchodź do osoby poszkodowanej, tylko wezwij służby ratunkowe. Nie dotykaj poszkodowanego gołymi rękami.

Porażenie prądem kiedy do lekarza

Czasami lekkie kopnięcie prądem nie powoduje sutków ubocznych, nie zmienia to jednak faktu, że zawsze takiego pacjenta powinien zobaczyć lekarz i przynajmniej wykonać EKG, aby wykluczyć zaburzenia rytmu serca.

Pierwsza pomoc przy porażeniu prądem elektrycznym

Na czym polega pierwsza pomoc przy porażeniu prądem? Gdy poszkodowany został odizolowany od źródła prądu i jest bezpiecznie, podejdź do ofiary. Sprawdź, czy jest przytomny. Jeżeli tak, nie zmieniaj jego pozycji, wezwij pogotowie ratunkowe.

Porażenie prądem pierwsza pomoc przy stwierdzeniu objaw wstrząsu (blada, zimna skóra, dreszcze, przyspieszone tętno) ułóż poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej na plecach, z uniesionymi nogami.

Rany oparzeniowe, które powstały wskutek porażenia, należy opatrywać zgodnie z zasadami udzielania pierwszej pomocy. Chłodzimy miejsce oparzenia wodą o tem. około 20 stopni C. Następnie zakładamy opatrunek na oparzenie w postaci aquagelu lub suchy jałowy opatrunek. Wytyczne mówią także aby po wychłodzeniu tkanek owinąć miejsce oparzenia folią spożywczą aby zapobiec wysychaniu. Zastosuj opatrunek taki jaki masz podałem Tobie kilka sposobów. Działaj!!!

Gdy poszkodowany jest nieprzytomny i oddycha prawidłowo, ułóż go w pozycji bocznej bezpiecznej (jeżeli wykluczasz obrażenia kręgosłupa) i wezwij służby ratunkowe. Jeśli podejrzewasz uraz kręgosłupa możesz zostawić poszkodowanego w pozycji zastanej. Pamiętaj !!! jeśli zaczyna wymiotować, chrapać kaszleć natychmiast połóż poszkodowanego na boku w pozycji bezpiecznej dzięki temu nie dojdzie do zadławienie lub uduszenia na skutek niedrożnych dróg oddechowych.

Jeśli na skutek porażenia prądem elektrycznym dojdzie do złamania kości, ustabilizuj kończynę poszkodowanego. Użyj do tego szyny lub deski aby nie dochodziło do przemieszczania kości względem siebie.

Porażenie prądem może wywołać także utratę wzroku na skutek błysków lub poparzenia oczu. Pamiętaj aby zasłaniać oboje oczy zakładając opatrunki aby poszkodowany nie miał możliwości poruszania gałkami ocznymi i nie dochodziło u niego do wtórnych obrażeń.

Skutki porażenia prądem po czasie to np. złe samopoczucie, kołatanie serca, problemy z elektrolitami we krwi (szczególnie ze zbyt duża ilością potasu), zawroty głowy. Nigdy nie lekceważ tych objawów nawet jeśli było to lekkie kopnięcie prądem.

Pamiętaj, by nie zostawiać go samego i obserwować cały czas. Zapewnij drożność dróg oddechowych, monitoruj go pod kątem wystąpienia groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca. Gdy poszkodowany nie oddycha prawidłowo, natychmiast wezwij pogotowie ratunkowe i rozpocznij resuscytację krążeniowo‑oddechową (RKO). Uciśnięcia klatki piersiowej powinny być wykonywane w tempie między 100 a 120 uciśnięć na minutę, każdy na głębokość co najmniej 5 cm i nie więcej niż 6 cm. Jeżeli wiesz, że w okolicy znajduje się defibrylator AED (są umiejscowione w pobliżu urzędów, kin, placówek ochrony zdrowia), to zleć komuś jego przyniesienie. Tam, gdzie funkcjonuje program publicznego dostępu do defibrylacji, przeżywalność nagłego zatrzymania krążenia (NZK) sięga 40%. 

Porażenie piorunem

Porażenie piorunem to tak naprawdę porażenie prądem o wysokim napięciu. Piorun jest źródłem energii elektrycznej o napięciu nawet do 300 000 V! Tak wysoka energia powoduje powstawanie głębokich oparzeń, nawet gdy piorun uderzy nie bezpośrednio w nas, ale tuż obok. W przypadku porażenia piorunem, tak jak przy porażeniach elektrycznych, do śmierci dochodzi z powodu zatrzymania krążenia i oddechu. Pierwsza pomoc polega na sprawdzeniu stanu przytomności i oddechu oraz wdrożeniu odpowiedniego postępowania w zależności od sytuacji. Prąd płynie zawsze po linii najmniejszego oporu. Pioruny najczęściej uderzają w najwyższe obiekty w okolicy, dlatego unikaj stania pod drzewem w czasie burzy, a jeśli jesteś na otwartej przestrzeni, kucnij zamiast stać.

Wykorzystanie prądu elektrycznego w medycynie i przemyśle

Porażenie prądem elektrycznym bywa wywoływane w sposób celowy np. w ogrodzeniach pastwisk (tzw. elektryczny pastuch), jako sposób ogłuszania zwierząt przed ubojem w rzeźni, a także w medycynie: w terapii elektrowstrząsowej, stymulacji nerwów, defibrylacji, kardiowersji. Mur z drutami pod napięciem wybudowano na granicy polsko-białoruskiej w celu ochrony przed granic państwa przed nielegalnymi imigrantami. Paralizatory elektryczne służą do rażenia napastnika prądem elektrycznym, by go obezwładnić. Rażenie prądem elektrycznym może być również wykorzystywane jako forma tortury. Jeżeli znasz powieść albo film „Zielona mila”, to z pewnością przychodzi Ci na myśl jeszcze jedno zastosowanie prądu elektrycznego: jedna z metod egzekucji kary śmierci tzw. krzesło elektryczne. 

Profilaktyka i zapobieganie porażeniom prądem

Porażenie prądem – jak zapobiegać?

• Zanim podejmiesz pierwsze czynności ratownicze, sprawdź, czy można bezpiecznie podejść do poszkodowanego.
• Zawsze odłącz źródło prądu.
• Przy porażeniu prądem o wysokim napięciu, np. zerwaniu linii wysokiego napięcia – powiadom służby ratunkowe i nie zbliżaj się do osoby poszkodowanej.
• W czasie burzy staraj się schować w bezpiecznym schronieniu.
• Podczas wykonywania prac elektrycznych, korzystaj ze specjalnych rękawic ochronnych i obuwia. Wykonuj naprawy przy wyłączonym obwodzie.

Podsumowanie

Porażenie prądem elektrycznym jest sytuacją, która może być potencjalnie śmiertelna. Priorytetem jest zachowanie bezpieczeństwa oraz rozpoznanie stanu zagrożenia życia. Wezwanie pomocy i natychmiastowe rozpoczęcie uciśnięć klatki piersiowej ratuje życie. Przypomnij sobie zasady udzielania pierwszej pomocy na kursie, który dla Ciebie przygotowaliśmy: