Wstrząs anafilaktyczny pierwsza pomoc
Czym jest wstrząs anafilaktyczny?
Anafilaksja jest ciężką reakcją alergiczną na różnego rodzaju alergeny np. jad owadów, pokarm lub leki. Wiele przypadków jest spowodowanych użądleniem pszczół lub zjedzeniem pokarmów, o których wiadomo, że powodują alergie, takich jak orzeszki ziemne czy owoce morza. Anafilaksja wywołuje szereg objawów, w tym wysypkę na skórze, podwyższenie tętna, spadek ciśnienia i wstrząs, znany jako wstrząs anafilaktyczny. Co więcej, anafilaksja może być śmiertelna, jeśli po pojawieniu się ciężkich objawów nie zostaną powzięte odpowiednie kroki. Gdy wystąpi wstrząs anafilaktyczny pierwsza pomoc to podstawa zachowania osoby uczulonej przy życiu. Na podstawie danych statystycznych szacuje się, że jedna na trzysta osób doświadczy anafilaksji w swoim życiu.
Czym jest wstrząs anafilaktyczny?
Wstrząs anafilaktyczny a reakcja alergiczna
Wstrząs anafilaktyczny objawy
Co powoduje Anafilaksję?
Wstrząs anafilaktyczny pierwsza pomoc
Jaką pozycję zastosować u poszkodowanego we wstrząsie
Wstrząs anafilaktyczny pierwsza pomoc usunięcie alergenu
Wstrząs anafilaktyczny pomoc udzielana przez zespół ambulansu, medyków Anafilaksja profilaktyka zachowań
Anafilaksja, znana również jako reakcja anafilaktyczna, to ciężka reakcja alergiczna, która wymaga natychmiastowej pomocy zarówno od świadków zdarzenia jak i pomocy medycznej. Wywołana jest działaniem alergenu, swoistego wyzwalacza i już po paru minutach od kontaktu z nim, u człowieka mogą wystąpić potencjalnie zagrażające życiu objawy, związane z oddychaniem i / lub krążeniem. Rzadziej zdarza się, że objawy mogą pojawić się dopiero po kilku godzinach i mają tendencję do szybkiego nasilania się. Typowe objawy to swędząca czerwona wysypka, kaszel lub świszczący oddech, trudności w oddychaniu i ostatecznie utrata przytomności.
Układ odpornościowy reaguje na alergen, wytwarzając przeciwciała, które atakują alergen, a to rozpoczyna szereg reakcji układu odpornościowego. Alergie mogą być łagodne, umiarkowane lub ciężkie, a anafilaksja to właśnie najcięższy rodzaj reakcji alergicznej. Wyzwalacze anafilaksji różnią się w zależności od osoby, ale zwykle są to użądlenia owadów lub niektóre pokarmy, takie jak orzechy, skorupiaki lub jajka. Anafilaksja, nie występuje na ogół przy pierwszej ekspozycji na alergen, ale przy kolejnych ekspozycjach.
Osoby, uczulone u których wystąpiła już reakcja alergiczna o różnym stopniu nasilenia, powinny zawsze mieć przy sobie preparat zapobiegający negatywnym skutkom anafilaksji do samodzielnego użycia (adrenalinę w specjalnej ampułkostrzykawce), szczególnie jeśli osoby te podróżują po obszarach, w których pomoc medyczna nie jest łatwo dostępna. Są na wycieczce np. w górach lub występuje sezon aktywności owadów (pszczoły, osy itp.) Jeśli pomoc zostanie udzielona odpowiednio szybko, to w większości przypadków chory wraca do zdrowia.
Wstrząs anafilaktyczny dużo bardziej niebezpieczny jest u dzieci gdyż ilość toksyny np. owadów w stosunku do masy ciała jest większa niż u dorosłego.
Wstrząs anafilaktyczny a reakcja alergiczna
O alergii mówimy kiedy organizm błędnie Intepretuje daną substancję jako zagrożenie może to być sierść czy pyłek kwiatów. Osoby uczulone czyli alergicy mają zwykle objawy od łagodnych do umiarkowanych. Objawy te również rozwijają się miejscowo, m.in. jako wysypka skórna lub łzawienie oczu i katar.
Rzadko spotyka się sytuację w której to alergen wywołuje groźną reakcję anafilaktyczną. Wtedy to układ odpornościowy reaguje nadmiernie, co prowadzi do reakcji całego organizmu, a nie do miejscowej reakcji alergicznej. Anafilaksja staje się zagrożeniem życia kiedy obejmuje układ krążenie oraz układ oddechowy wywołując spadek ciśnienia krwi oraz duszność.
Wstrząs anafilaktyczny objawy
Objawów anafilaksji nie należy bagatelizować a do ich wczesnych znamion należą:
- obrzęk ust,
- obrzęk języka,
- obrzęk gardła,
- trudności w oddychaniu,
- reakcje skórne (pokrzywka, świąd, zaczerwienienie).
- nudności,
- wymioty,
- zawroty głowy,
- przyspieszone bicie serca,
- obniżenie ciśnienia krwi.
Co powoduje anafilaksję?
Najbardziej popularne alergeny przyczyniające się do powstania wstrząsu anafilaktycznego to:
- pokarmy- orzechy, skorupiaki, jajka, niektóre owoce szczególnie cytusy;
- użądlenia owadów, zwłaszcza użądlenia os, pszczół, trzmieli i szerszeni;
- naturalny lateks, znany również jako guma, często występujący w prezerwatywach i rękawiczkach do czyszczenia;
- niektóre leki, w tym niektóre antybiotyki, takie jak penicylina i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. aspiryna;
- znieczulenie ogólne.
- środki kontrastowe stosowane w badaniach takich jak rezonans magnetyczny.
Czynniki wpływające na cięższy przebieg reakcji anafilaktycznej to:
- alergia lub astma;
- wcześniejsza reakcja anafilaktyczna;
- niektóre inne stany, w tym mastocytoza,
Wstrząs anafilaktyczny pierwsza pomoc
Osoba, która doznała wstrząsu anafilaktycznego znajduje się w stanie bezpośredniego zagrożenia życia. Nasilająca się duszność, poczucie zagrożenia, bezradność, kołatanie serca i osłabienie sprawia że doznajemy leku przed utrata przytomności i śmiercią. Wiedząc, że jesteśmy uczuleni np na jad owadów i zostaliśmy użądleni należy jak najszybciej:
- wyciągnąć żądło,
- wezwać pogotowie,
- chłodzić miejsce użądlenia zimną wodą,
- podać sobie zastrzyk z adrenaliny,
- wyjść na ulicę lub przed dom aby nie zostać samemu w domu
- jeśli objawy nie ustępują przyjąć kolejną dawkę adrenaliny po około 5 minutach
Osoby, będące narażone na wystąpienie wstrząsu anafilaktycznego powinny mieć przy sobie tzw. EpiPen czy automatyczny zastrzyk z adrenaliną, obsługa epipenu jest banalnie prosta. Wygląda on jak długopis wystarczy przyłożyć go w okolicy uda i nacisnąć aby adrenalina została automatycznie podana w nasz mięsień. Istnieją także inne formy podaży adrenaliny takie jak ampułkostrzykawki, wyglądają one jak normalne zmniejszone strzykawki już z lekiem nabranym do środka. Wystarczy wyjąć opakowania i samodzielnie zrobić sobie zastrzyk w duży mięsień. Adrenalinę zaleca się wstrzykiwać pośrodku zewnętrznej strony uda. Można to zrobić nawet przez ubranie. Jeśli adrenalinę podaje się dziecku, jego nogę należy unieruchomić podczas wstrzykiwania, by ograniczyć jej ruch i tym samym zmniejszyć szanse na błąd. Adrenalina działa bardzo szybko po podaniu sprawiając, że objawy wstrząsu anafilaktycznego znacznie się zmniejszają.
Jaką pozycję zastosować u poszkodowanego we wstrząsie
Pozycja we wstrząsie anafilaktycznym powinna być wygodna dla poszkodowanego lub adekwatna do zaistniałej sytuacji. W większości przypadków poszkodowany siedzi i ciężko oddycha. Należy go wówczas okryć i zapewnić dostęp do świeżego powietrza.
- Osoby którym słabo, są blade i spocone i mdleją powinny być położone płasko z uniesionymi nogami.
- Osoby nieprzytomne, ale wciąż oddychające powinny zostać położone na boku w pozycji bocznej bezpiecznej
- Kobiety w ciąży powinny leżeć na lewym boku, aby dziecko w łonie kobiety nie uciskało na naczynia żylne i blokowało tym samem powrót krwi do serca.
Wstrząs anafilaktyczny pierwsza pomoc usunięcie alergenu
Bardzo ważne w pomocy osobom, które doznały anafilaksji, jest usunięcie czynnika wywołującego wstrząs anafilaktyczny. Nasze działa powinny polegać na np:
Wyprowadzeniu poszkodowanego z pomieszczenia gdzie są np. zwierzęta na które poszkodowany jest uczulony.
- Należy wyciągnąć żądło jak najszybciej jest to możliwie
- W przypadku zjedzenia pokarmu na które poszkodowany był uczulony, płuczemy jamę ustną zimną wodą, aby zapobiegać powstającemu obrzękowi. to samo dotyczy sytuacji użądlenia w okolice jamy ustnej.
- Jeśli alergen znajduje się na ciele/skórze poszkodowanego należy go rozebrać i opłukać wodą.
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa (RKO) przy anafilaksji
W przypadku gdy poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha, należy takiej osobie udzielić pomocy, wykonując resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) aż do przybycia służb ratunkowych. RKO polega na położenie dłoni na środku klatki piersiowej poszkodowanego, wyprostowanie ramion i wykonywanie rytmicznych uciśnięć klatki piersiowej i oddechów ratowniczych w stosunku 30 uciśnięć do 2 oddechów ratowniczych (oddechy wykonujemy tylko osobie nam bliskiej tzn. rodzinie, staramy się nie wykonywać wentylacji osoba nieznanym)
Wstrząs anafilaktyczny pomoc udzielana przez zespół ambulansu, medyków
Kiedy na miejsce zdarzenia przybędą medycy, swoje działania rozpoczną od szybkiego badania pacjenta. Często kiedy sytuacja jest jasna od razu podają adrenalinę. Jednak nie zawsze tak jest, bardzo często załoga ambulansu jest wzywana do np. duszności i dopiero w trakcie wizyty medycy stwierdzają anafilaksję. W skład badanie będzie wchodziło zebranie wywiadu SAMPLE od pacjenta. Pomiar parametrów życiowych takich jak akcja serca, ciśnienie tętnicze krwi, temperatura, saturacja, osłuchanie pacjenta przy pomocy stetoskopu, wykonanie 12-sto odprowadzeniowego EKG, zbadanie stanu skóry oraz błon śluzowych. Jeśli wstrząs anafilaktyczny zostanie potwierdzony, ratownicy medyczni podadzą poniższe leki:
- adrenalinę – wstrzykiwaną do mięśnia uda, czasami podawana wielokrotnie lub, w rzadszych przypadkach, w kroplówce dożylnej;
- kroplówki – w celu podniesienia ciśnienia krwi;
- tlen i leki rozszerzające oskrzela – stosowane w ciężkich przypadkach, mają na celu pomóc rozluźnić mięśnie w płucach, aby umożliwić zwiększony przepływ powietrza do płuc;
- leki steroidowe;
- leki przeciwhistaminowe.
Anafilaksja profilaktyka zachowań
Nie leczone alergie mogą przeobrazić się w coraz silniejsze reakcje anafilaktyczne. Osoby, które doznały wstrząsu anafilaktycznego są w grupie ryzyka. Jeśli alergen znowu zadziała na skutek przypadkowego spożycia posiłków lub ugryzienia przez osę reakcje organizmu najczęściej są coraz gorsze. Profilaktycznie należy unikać alergenów poprzez:
unikanie miejsc występowania owadów np os, pszczół (ule, targowiska, śmietniki)
Profilaktyka anafilaksji – przygotowanie na przyszłe sytuacje
Równie ważne jest przygotowanie się na sytuacje, kiedy to chory będzie stykał się z alergenami mogącymi wywołać wstrząs anafilaktyczny. Takie osoby powinny zawsze mieć przy sobie EpiPen lub ampułkostrzykawkę z adrenaliną. Tego typu preparaty są przepisywane przez lekarza i zawierają pojedynczą lub podwójną dawkę leku anafilaktycznego, który jest wstrzykiwany w udo podczas nagłego wypadku anafilaktycznego. Lekarz poinformuje również chorego jak prawidłowo z nich korzystać. Warto również by chory poinformował o tym członków rodziny i bliskie mu osoby. Dzięki temu będą one mogły pomóc choremu w kryzysowej sytuacji.
Szkoły i miejsca pracy powinny być również przygotowane na sytuacje gdy dojść może anafilaksji w jednego z uczniów lub pracowników.
Istnieją również zestawy ratunkowe do anafilaksji. Zaleca się, aby obejmowały one:
zastrzyk adrenaliny. Ma ona za zadanie odwrócić wiele poważnych objawów spowodowanych wstrząsem anafilaktycznym, a co najważniejsze: niskie ciśnienie krwi, szybkie lub nieprawidłowe tętno, obrzęk i astmę.
leki przeciwhistaminowe H1., 1 generacji, są skuteczne w leczeniu objawów skórnych i zmniejszaniu obrzęków, mają działanie wspomagające adrenalinę.
leki przeciwhistaminowe H2, 2 generacji pomagają również w objawach sercowo-naczyniowych i zmniejszają dyskomfort w żołądku poprzez redukowanie kwasu żołądkowego w żołądku, który wytwarzany jest w dużych ilościach jako odpowiedź na nadmiar histaminy w organizmie.
Profilaktyka anafilaksji – immunoterapia alergenowa
W przypadku części alergików stosuje się także immunoterapię alergenowi (odczulanie). Metoda ta polega na powolnym, trwającym miesiące lub lata, narażaniu organizmu chorego na działanie czynnika odpowiedzialnego za jego alergię. Dzięki temu układ odpornościowy powoli przyzwyczaja się do alergenu, tym samym pomagając zmniejszyć nasilenie reakcji alergicznej w przyszłości.
Adrian Zadorecki kursy/szkolenia z pierwszej pomocy